Abdürreşid Mehdi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Abdürreşîd Mehdî (1880-1912) Tatar siyaset ve fikir adamı.

Kırım’ın kuzeyindeki Or (Perekop) böl­gesinde fakir bir köylü ailesinin oğlu ola­rak dünyaya geldi. Amcasının yardımıyla, Kırım Tatar çocuklarını Ruslaştırmak için Ruslar tarafından Akmescid’de açılmış olan Tatar Öğretmen Okuiu’nda öğrenim gördü ve 1902’de buradan mezun oldu. Karasubazar’a yerleşerek öğretmenlik yapmaya başladı. İnkılâpçı ve liberal Rus çevreleriyle ilişki kurdu ve bu çizgideki Rus gazetelerine makaleler yazdı. Bir müddet sonra çevresinde, çoğunluğu kendisi gibi Tatar Öğretmen Okulu mezu­nu öğretmenlerden oluşan bir grup mey­dana geldi. Bu gençler, Rus inkılâpçı ha­reketlerinin etkisinde kalarak Rusya İmparatorluğu’nun sömürgeci siyaseti ne­ticesinde topraksızlaştırılarak sefalete ve cehalete sürüklenen Kırım Tatar halkının dertlerine bir çözüm arayışı içine girdiler. Kırım’ın Karasubazar, Bahçesaray, Ak-mescid, Yalta ve diğer şehirlerinde gizli hücreler kuran Kırım Tatar aydınları Rus polisinin kendilerine verdiği isimle “Genç Tatarlar” (Yaş Tatarlar) olarak tanındı.

Genç Tatarlar oturmuş bir ideolojiye sa­hip, gerçek anlamda merkezî bir teşkilât haline dönüşemediierse de AbdÜrreşîd Mehdî (Mediyev) tartışmasız en önde ge­lenleriydi ve çeşitli Tatar hücre ve grupla­rının irtibat merkezi durumundaydı. Kı­rım Tatarlan’nm ezici çoğunluğunu oluş­turan köylü kesiminin İçinde bulunduğu feci duruma vâkıf olan Mehdî, toprak me­selesinin Kırım Tatarlan’nın en âcil prob­lemlerinden olduğunun idraki içindeydi. Bu sebeple siyasî görüşlerinin odak nok­tasını toprak meselesinin teşkil ettiği Rus Sosyalist İnkılâpçılar Partisi’rıe derin sem­pati duymaktaydı. Aynı şekilde Kırım’daki Rus sömürgeciliğinden ve çarlık sistemin­den kurtuluşun da ancak inkılâpla müm­kün olabileceğine İnanıyordu, inkılâbın gerçekleşebilmesi için de Rus inkılâpçı fırkalanyla iş birliği yapmak gerektiğini savunuyordu. Fakat Rus inkılâpçı parti ve gruplarından çok önemli bir fark olarak Mehdî’nin inkılâpçılığının ve çarlığa karşı mücadele kararlılığının çıkış noktası mil­liyetçilikti. Mehdî ve diğer Genç Tatarlar, Kırım Tatariarfnın uyanması ve bilinçlen­mesinin şartı olan millî mekteplerin her seviyede açılması ve yaygınlaştırılmasını istiyorlardı. Bundan dolayı Kırım’da İsmail Bey Gaspıralı tarafından başlatılan millî maarif ve aydınlanma hareketini destek­liyorlardı. Bu hareketin 1905 sonrasında büyük hız kazanmasında ve rüşdiyelerin açılmasında Genç Tatarlar’ın büyük rolü oldu. Genç Tatarlar, Gaspıralı’nın millî eğitim ve diğer meselelerdeki düşünce­leriyle mutabık bulunmalarına rağmen Özellikle siyasî hareket açısından ondan ayrılıyorlardı. Gaspıralı’nın tedbirli dav­ranmasına karşılık Genç Tatarlar. Rus Çarlığı’na karşı yer altı faaliyeti metotla­rıyla doğrudan mücadeleyi ve bunu ger­çekleştirmek üzere Rus inkılâpçılarıyla iş birliğini savunuyorlardı.