Abdürrahim Muhib Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri

Abdürrahim Muhib Efendi (ö. 1821) Osmanlı Devleti’nin üçüncü Paris büyükelçisi.

İstanbul’da doğdu; Divan Kalemi’nde yetişti. Önce beylikçi kesedarı, 1790’da mükâleme kâtibi yardımcısı, sonra da beylikçi oldu. Asıl şöhreti 1806-1811 yılları arasındaki büyükelçiliğinden gel­mektedir.

Paris’e önce Napoleon Bonaparte’ın imparatorluğunu tebrik için fevkalâde büyükelçilikle gönderildiyse de bir sü­re sonra orada ikamet elçisi olarak kal­ması uygun görüldü. 5 Haziran 1806’da beraberinde götürdüğü “Nâme-i hümâyun”u merasimle imparatora sun­du. İki gün sonra da III. Selim’in özel bir mektubunu Paris civarında bir ormanda imparatora gizlice verdi. Aslında onun bu gizli görevi pek bilinmiyordu; fakat Reîsülküttâb Ahmed Vâsıf Efendinin bir ihtiyatsızlığı sonucu bu görev önce Fransız sefiri, bir süre sonra da İngiliz ve Rus sefirleri tarafından öğrenildi.

29 Mayıs 1807’de padişah olan IV. Mustafa, Fransa imparatoru nezdindeki Muhib Efendi’ye yeni bir itimatname göndererek onu yerinde bıraktı. Bu sı­rada, 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı­nın ilk dönemine, 24 Ağustos 1807’de yapılan Slobosia Mütarekesi ile son ve­rilmişti. Barış antlaşmasının müzakere­lerinde de Muhib Efendi görevlendirildi.

Babıâli ile haberleşmenin sık sık kesil­mesi sonucu bu görevini bir süre yerine getiremedi. Bu arada IV. Mustafa taht­tan indirilmiş, yerine kardeşi II. Mahmud geçmişti. Abdürrahim Muhib Efen­di II. Mahmud döneminde de Paris bü­yükelçisi olarak görevine devam etti; 1811 yılı sonlarında İstanbul’a döndü.

Osmanlı Devleti’nin Fransa’ya gön­derdiği üçüncü ikamet elçisi olan Mu­hib Efendi, altı yıl kadar süren elçiliği sırasında Batı siyasetine vâkıf, anlayışlı ve temkinli bir diplomat olduğunu ispat etmiştir. Paris sefaretinden dönüşünde önce defier emîni. 1819’da da Tabhâne-i Âmire nâzın oldu. 1821’de öl­dü ve Eyüp Bahariye Kabristanı’na def­nedildi.

Batı dünyasının ilim, teknik ve sosyal yapısı hakkında dikkate değer görüşle­re sahip olan Abdürrahim Muhib Efendi’nin sefaretnâme mahiyetinde iki ese­ri vardır. Bunların ilkinde, Paris’te bu­lunduğu altı yıl içinde, çoğu şifreli ol­mak üzere devrin sadrazamına gönder­diği ve ondan aldığı acele mektupları, Fransız kabinesiyle yaptığı görüşmeler hakkında yabancı elçilerin notalarını ve kendisinin geniş gözlemlerini toplamış­tır. Eserin İstanbul kütüphanelerinde ve yurt dı­şında birçok yazma nüshası vardır. Di­ğer sefaretnâmesinde ise Fransa’nın iç yönetimi ve Fransızlar’ın sosyal haya­tı hakkında değerli bilgiler verir. Eser, Bertrand Barailles tarafından Un Turcâ Paris, Relation de voyage et de Mission de Mouhib Efendi, Ambassadeur Extraordinaire du Sultan Selim III adıyla Fransızca olarak yayımlanmıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi