Abdullah Naili Paşa Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Abdullah Nailî Paşa (ö. 1171/1758) Osmanlı sadrazamı ve müellifi. İstanbul’da doğdu. Hotin ağalığından emekli Halil Ağa’nın oğludur. Tahsilini tamamladıktan sonra 1713’te Dîvân-ı Hümâyun Kalemi’ne mülâzım olarak girdi. Daha sonra çeşitli memuriyetlere tayin edildi. 1730’da beylikçi kesedarı, 1736 Rus seferinde Babadağı ordugâ­hında bulunduğu sırada da beylikçi ol­du. Aynı yıl İran-Rus seferi sırasında rikâb beylikçiliğine, bir süre sonra da teşrifatçılığa getirildi. Teşrifatçılığı dö­neminde hükümdarın emriyle, çok karı­şık ve dağınık durumda olan teşrifat kanunlarını yeniden düzenledi. 1745’te teşrifatçılıkla birlikte kendisine tekrar beylikçilik verildi. İki yıl sonra reîsülküttâb. 1754’te başdefterdar oldu. Hekimoğlu Ali Paşa’nın azli üzerine 19 Mart 1755’te sadrazamlığa getirildi. Sadâ­rette üç ay kadar kalabildi. 24 Ağus­tos 1755’te azledilerek Sakız adasına sürüldü. Ancak kısa bir müddet sonra affedilerek Girit valiliğine tayin edildi, bu arada Kavala ve Selanik sancakla­rı da kendisine arpalık olarak verildi. 1758’de kendi isteği üzerine Cidde vali­liğine gönderildi. Hac için Mekke’ye gi­derken hastalanarak yolda vefat etti. Naaşı Medine’de Hz. Hatice’nin kabri yanma defnedildi.

Abdullah Nailî Paşa’nın Mukaddime-i Kavânîn-i Teşrifat’tan başka, kıraat il­miyle ilgili el-İfadetü’l-muknica fî kırâ’ati’l-e immeti’l-erba’a adlı Arap­ça bir eseri ve mürettep bir divanı var­dır. En önemli eseri olan Mukaddime-i Kavânîn-i Teşrifat, kendi türünde en kıymetli derlemelerden biridir. Eserin önemi, muhtevasının zenginliği ve mü­ellifinin konu hakkında yetkili bir kimse olmasından gelmektedir. Nitekim mü­ellif, eserin başlangıcında devlet teşri­fatına ait belgelerin hazinede saklandı­ğını, ancak bir süreden beri teşrifata ait esasların unutulduğunu, teşrifatçıla­rın ellerinde ihtilâf anında kolayca ba­kabilecekleri muntazam bir metnin bu­lunmadığını ifade ederek hükümdarın fermanı ile, teşrifatçılıkta bulunduğu sırada bu eksikliği gidermek üzere bu eseri derlediğini belirtmektedir. Açık ve anlaşılır bir dille kaleme alınan eserde. Osmanlı Devleti’nde çeşitli vesilelerle yapılan merasimler, tarihleriyle birlikte ayrıntılı olarak verilmektedir. Bir kısmı Türk Târihi Encümeni Mecmuası’nda tefrika halinde yayımlanan eserin çeşit­li kütüphanelerde yazmaları bulunmak­tadır. Bunlar arasında, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi [174] ile Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi’nde (nr. 20) kayıtlı olan nüshalar zikredilebilir. [175]

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi