Abdullah bin Hanzala Kimdir, Hayatı

Ebû Abdirrahmân (Ebû Bekr) Abdullah b. Hanzale el-Gasîl b. Ebî Âmir el-Evsî (ö. 63/683) Yezîd b. Muâviye’ye karşı Medine halkının biat ettiği sahâbî. 4 (625) yılında Medine’de doğdu. Ba­bası Hanzale Uhud Savaşı’nda şehid düşmüş ve Hz. Peygamber naaşım meleklerin gaslettiğini haber verdiği için el-Gasîl veya Gasîlü’l-melâike diye anıl­mıştır. Annesi Cemîle, Abdullah b. Übey b. Selûl’ün kızıdır. Abdullah. Hz. Pey­gamber vefat ettiğinde yedi yaşında ol­masına rağmen ashaptan sayılmıştır.

Kaynaklar Abdullah b. Hanzale’nin hayatından Harre Vakası dışında pek bahsetmezlerse de Medine’de büyük bir itibara sahip olduğu bilinmektedir. Bu sebeple, Halife Yezîd b. Muâviye’ye itaati sağlamak üzere Medine Valisi Os­man b. Muhammed’in Dımaşk’a gön­derdiği heyet içinde Abdullah da bulu­nuyordu. Yezfd, heyet üyelerini çok iyi karşıladıysa da heyettekiler Medine’ye dönünce onun şarap içtiğini, namaz kıl­madığını ve günlerini işret âlemlerinde geçirdiğini ileri sürerek hilâfet maka­mına lâyık olmadığını söylediler. Bunun üzerine Medine halkının büyük çoğun­luğu Yezîd’i halife olarak tanımadıkları­nı ilân edip Abdullah b. Hanzale’ye biat ettiler. Medine’de başlayan bu hareke­tin, o sırada Mekke’de bulunan ve daha sonra Hicaz halkının kendisine halife olarak biat edeceği Abdullah b. Zübeyr ile bağlantılı olduğu ileri sürülmektedir.

Medine’de bu hareketin başlaması üzerine Yezîd b. Muâviye, önce tehditkâr bir mektup, sonra da Nu’man b. Beşîr el-Ensâri’yi Medine’ye göndererek halkı itaata çağırdı, fakat sonuç alama­dı. Bu sırada halkın valiyi ve Emevî sülâlesi mensuplarını kuşatma altına al­ması üzerine, Medine’ye bir ordu göndermek zorunda kaldı. Ordunun ku­mandanlığına da, hayli yaşlı ve hasta olmasına rağmen, son derece haşin bir kimse olan Müslim b. Ukbe’yi getirdi. Üzerlerine ordu gönderildiğini öğrenen Abdullah ve taraftarları Medine valisini ve Emevî sülâlesini şehirden çıkararak hendekler kazdılar ve savaşa hazırlan­dılar. Müslim b. Ukbe şehirden çıkarı­lanlardan da geniş bilgi alarak Medi­ne’nin doğu tarafındaki Harre mevkiine geldi. Önce üç gün mühlet vererek hal­kı itaate ve Mekke’deki Abdullah b. Zübeyr’e karşı ortak hareket etmeye çağırdı. Fakat Medineliler bunu şiddetle reddettiler. Üç günlük süre sonunda başlayan muharebe gerçekten çok şid­detli ve kanlı oldu. Abdullah b. Hanzale taraftarları büyük bir hezimete uğradı­lar. Abdullah, yanında küçük bir grupla son ana kadar cesaretle çarpıştı ve sa­vaş meydanında öldü.

Abdullah b. Hanzale çok oruç tutan, gecelerini ibadetle geçiren, Kur’an ti­lâvetinden hemen etkilenen, âbid, zâhid, ensar arasında yüksek mevki sahi­bi bir kişi idi. Rivayet ettiği hadisler Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Dârimi’nin Sünen’leri ile Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde yer almıştır. Ayrıca Hz. Ömer. Abdullah b. Selâm ve Kâ’b el-Ahbâr’dan rivayette bulunmuş, kendisinden de Ab­dullah b. Yezîd el-Hatmî, İbn Ebû Müleyke, Esma bint Zeyd b. Hattâb hadis rivayet etmişlerdir.

Bibliyografya

1- İbn İshâk, es-Sire (nşr. Muhammed Hamîdullah), Rabat 1967-Konya 1401/1981.
2- Müsned, V, 225.
3- Mes’üdî. Mürücü’z-zeheb (nşr. C. B. de Meynard-P. de Courteilfe), Paris 1861-77.
4- İbn Abdülber, el-İstî’âb (el-İşâbe içinde), Kahire 1328.
5- İbnü’l-Esir. Üsdü’l-ğâbe, Kahire 1285-87.
6- Zeheti. AcIâmü’n-nübelâ III, 321-325.
7- İbn Hacer, el-İşâbe, Kahire 1328.
8- İbn Hacer, Tehzibü’l-Tehzib.V, 193. [56]

Diyanet İslam Ansiklopedisi