Abdullah Bey (Macarlı) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Abdullah Bey (Macarlı) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1799-1874) Avusturya asıllı Osmanlı hekim ve doğabilimci. Jeoloji, mineraloji ve zoolojinin Türkiye’de ilk kez yükseköğretim kapsamına alınmasını sağlamış; ilk doğabilim müzesini kurmuştur. Asıl adı Karl Edward Hammerschmidt’tir. Viyana’da doğdu. Hukuk, tarım ve entomoloji okudu. Sonunda tıp öğrenimi yaparak hekim oldu. 1848’e kadar Viyana’da sürdürdüğü çalışmaları sırasında, kimi eklembacaklılarda asalak yaşayan bir hücreliler ile barsak kurtlarından kimi iplikkurdu türlerinin varlığım saptadı ve bu çalışmalarının sonuçlarını 1836-1848 arasında yayımladı.
6 Ekim 1848’de Viyana’daki ayaklanmalara katılan Hammerschmidt, devrimin kanlı bir biçimde bastırılması üzerine, önce bazı arkadaşlarıyla birlikte Viyana’ya yaklaşan Macar ordusuna, ardından kaçarak Osmanlı Imparatorluğu’na sığındı. 1850’de İstanbul’daki Askeri Tıbbiye’de, “ilm-i hayvanat” (Zooloji) ve “ilm-i arz ve maadin” (jeoloji ve mineraloji) derslerini okutmakla görevlendirildi. Ancak, bir süre sonra Avusturya İmparatorluğu’nun baskısı üzerine görevinden alınarak Şam Asken Hastanesı’ne hekim atandı. Şam’da İslam dinini benimseyen ve Abdullah adını alan Hammerschmidt, Avusturyalı olmasına karşın, Macarlarla birlikte Osmanlı İmparatorluğu’na sığındığı için Macarlı Dr. Abdullah Bey diye tanınır.
1855 Kırım Savaşı’nda Osmanlı ordusunda hekim olarak görev yapan Abdullah Bey, savaştan sonra miralay (albay) rütbesiyle İstanbul’a dönünce Gülhane ve Haydarpaşa askeri hastanelerinde çalıştı. Askeri Tıbbiye’de önce zooloji, 1862’den sonra da jeoloji ve mineraloji dersleri verdi. 1870’te Askeri Tıbbiye’de, öğrencilere ve halka açık ilk doğabilimleri müzesini kurdu.
1860’lardan başlayarak çalışmalarını daha çok jeoloji alanında yoğunlaştıran Abdullah Bey, istanbul Boğazı yöresi, Bakırköy, Çekmece, Yarımburgaz, Bursa ve Uludağ dolaylarında yaptığı jeolojik araştırmaların sonuçlarını Fransa, italya ve Türkiye’de bilimsel dergilerde yayımladı. Bu incelemeleri sırasında, İstanbul Boğazı ve Kartal-Pendik arasındaki Devon dönemi araziden 2000’in üstünde fosil topladı, bunlardan 1200’ünü 1867 Paris Uluslararası Fuarı’nda sergiledi. Bu değerli koleksiyonu sonradan Paris Doğa Bilimleri Müzesi’ne armağan etti. Paleontoloji bilgini E. de Verneuil, Abdullah Bey’in topladığı , fosiller arasındaki trilobitlerden bir örneği yeni bir tür olarak tanımlayarak “Cryphaeus Abdullahi” diye adlandırmıştır.
1867’de Paris’te düzenlenen Kızılhaç Sağlık Konferansı’na Türkiye adına katılan Abdullah Bey, dönüşünde “Mecrûhin-i Askeriye’ye Muavenet” (Yaralı Askerlere Yardım) Derneği’nin kurulmasına önayak olarak gelecekteki Kızılay’ın da temellerini atmış oldu.
YAPITLAR:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Anskilopedisi, 1. Cilt, Anadolu yayıncılık, 1983