Abdullah Ahıskavi Kimdir, Hayatı, Eserleri

Abdullah Ahıskavi (1733-1813), Dinî ilimler yanında tarih, astronomi, coğrafya ve tıp konularında da eser veren Osmanlı ilim adamı.

Yaşamı

Günümüzde Gürcistan sınırları için­de kalan Ahıska’nın köylerinden Orpala’da doğdu. Çocukluğunda, devrinin ilim adamlarından olan babası Meh­med Efendi ile birlikte Şam’a gitti ve bir süre kaldıkları Sâlihiyye’de ilk öğrenimine başladı. Daha sonra tekrar Ahıska’ya döndüler. Babasının ölümün­den sonra Kars’a giderek İsmail b. Mu­hammed Berküşâdî’den fıkıh usulü ve hadis tahsil etti. Kendisinden icazet al­dığı bu hocası ona Ziyâeddin lakabını verdi. Bir müddet sonra Erzurum’a, oradan Diyarbekir’e gitti ve burada Kü­çük Ahmedzâde Ebûbekir Efendi’den Şahîh-i Buharı ile İbnü’l-Hâcib’in Muhtasarını, Buzcuzâde Ömer Efen­di’den de tefsir, aruz, hesap ve hende­se ile usûl-i irtifa okudu. Daha sonra hocası Buzcuzâde tarafından Mısır’a gönderildi. Mısır’da Şeyh Abdüsselâm Erzincânî’den Şahîh-i Buhârîve Dürerü’l-ahkâm gibi eserlerle hadis usulü ve kıraat okuyan Abdullah Ahıskavî, 1761’de İstanbul’a gidip ders vermeye ve eserlerini yazmaya başladı. Beş yıl sonra İstanbul’dan Bosna’ya geçerek iki yıl kadar orada kaldı. Daha sonra da hacca gitti; dönüşünde Ayasofya Medresesi’ne müderris oldu. 1778’de Bos­na seyahati sırasında yazmaya başladı­ğı eseri Revâmîzü’l-acyân’ı tamamla­dı. Vefatında Karacaahmet Mezarlığılında Söğütlüçeşme civarına defnedildi.

Eserleri

1- Revâmîzü’l-a’yân tî beyâni mezâmîri’î- cuhûd ve’l-ezmân. Antropoloji, astronomi, biyoloji, kimya, coğrafya, tarih ve biyografi gibi değişik konuları içerir. Arapça olan bu beş ciltlik eserin ilk cildine ilim, melek, cin, şeytan, insan, kâinat ve bunların mahiyetleri ile felekler, arş, kürsî, yıl­dızlar, burçlar, gezegenler, anâsır-ı erbaa. yeryüzü, madenler, bitkiler ve hay­vanlar; diğer ciltlerde ise Hz. Peygam­ber ve ashabı, tabiînin büyük âlimleri, hadis imamları, mezhep imamlan ve talebeleri, Câhiliye dönemi ve İslâmî de­vir hükümdarları ile hakimler ve şairler hakkında bilgi verilmektedir. Bu eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir yaz­ması bulunmaktadır.
2- Muhtaşaru Revâmîzi’l-a’yân.
3- Levâmi’ul-envâr. Mükerrer hadis­lerin terkedilmesi suretiyle meydana getirilmiş bir Kütüb-i Sitte muhtasarı­dır. 4- Mirkâtü’t-Tarikatil-Muhammediyye ve Merdâtü’ş-şericati’l-Ahmediyye. et-Tarikatü’1-Muhammediyye’nin şerhidir.
5- Camicu’I-fusûl fi’ilme-yi’Ituiu ve’1-uşûl.
6- Mebâhicü’1-ihvân ve menâhicü kavânîni’l-mîzân.
7- Rumûzü’I-hakâyık ve künûzü’d-dekâyık (tıbba dair).
8- Bedî’u’n-nizâm (coğrafyaya dair).

Diyanet İslam Ansiklopedisi