Abdülkâdir Meragi

Abdülkâdir bin Gaybiyü’l-Hafız el-Meraği, musiki nazariyatçısı ve bestekar. Günümüzde İran sınırları içinde olan güney Azerbaycan’ın Merağa şehrinde doğdu. Doğum tarihi belli değilse de yaklaşık olarak 1350-60 olduğu tahmin edilmektedir. Babası Musikişinas Gıyaseddin Gaybi’dir. İlk tahsilini hafız olan babasından yapan Meragi, dört yaşında tahsile başladı, sekiz yaşında Kur’an’ı ezberledi. İslam terbiyesiye büyüdü. Tahsilini tamamlamak için Tebriz’e gitti. Çeşitli ilimlerde (Kıraat, şiir, edebiyat, Farsça, Arapça vs) ileri derecede öğrenim görmüştür, genç yaşında yetenekli bir müzisyen olarak tanınmıştır.

Kısa zamanda meşhur olan Abdülkadir Meragi, Celayir hükümdarı Sultan Üveys’in sarayına alındı. Sultanlardan yakınlık gören Meragi uzun süre sarayda kaldı. Timur Hanın Azerbaycan’ı feth etmesi üzerine Bağdat’a, daha sonra sırasıyla Semerkant ve Herat şehirlerine gitti. Buralarda veliaht Timuroğullarından büyük ilgi gördü. Herat’ta çıkan bir veba salgını sırasında 1435’te öldü ve orada defnedildi.

Meraği musiki alanında ulaşabildiği kadarıyla, yaşadığı döneme dek yazılmış tüm kitap ve risaleleri topladıktan sonra bu ilmin detaylarını içeren kitapları okuyup, inceleyip bunları tercüme ve geniş şerhler yazdı.

Meraği’nin musiki kitapları incelendiğinde Farabi’den, İbn-i Sina’dan Safiyyüddin’den, Abdülmu’min’den, Kutbeddin el-Şirazi’den ve daha başkalarından iktibaslarda bulunmuşluğu olmakla beraber, Meraği kendi orijinalliğini muhafaza ederek bu konuda araştırmalarını daha da ileriye götürmüştür.

Abdülkadir Meragi, musiki alanında devrinin bütün makamlarına vakıf, her konuda beste yapabilecek
bir kabiliyette idi. Birçok musiki aletini çalmakta maheretliydi. Aynı zamanda Arapça, Farsça ve Türkçe
şiirleri vardır. Üç dilde şair, altı kalemde hattat, musavvir ve kıraat ilminde hayli mahirdi.

Meragi’nin yazmış olduğu eserlerin hepsi musiki nazariyatıyla ilgilidir, içerikleri birbirlerine benzemekle birlikte kitaplar incelendiğinde, bunların birbirlerini tamamladığı ve bir kitapta ifade edilmemiş konuların, diğerlerinde açıklandığı görülür. Kitaplarından bazıları şunlardır:
1)Cami-ul-Elhan  2) Mekasid-ül-Elhan  3) Kenz-ül-Elhan
4) Şerh-i Kitab-ül-Edvar  5) Zübdet-ül-Edvar  6)  Risale-i Fevaid-i Aşere,