Abdülhadi (John Gustaf (İvan) Agve) Kimdir, Hayatı, Eserleri
Abdülhâdî (John Gustaf (İvan) Agve) (1869-1917) Avrupa’da İslâm tasavvufu ve İbnü’l-Arabî ekolünün tanınmasında önemli rol oynayan İsveçli ressam, Şâzeliyye tarikatı halifesi.
Stockholm’de doğdu. 1889’da resim yapmaya başladı. 1890’da Paris’e gitti. Ressam Emile Bernard’ın atölyesinde çalıştı. Bu sırada Societe Theosophiqve’e girdi. 1892’de Marie Hout adında şair, filozof ve sosyalist bir kadınla dost oldu. Anarşizm mensuplarıyla yakın münasebetlerde bulundu. Polisin aradığı bir anarşizm üyesini evinde barındırdığı için tutuklandı. Hapishanede Arapça, İbrânîce ve Malayca’yı öğrendi, Hapisten çıkınca (1894) Mısır’a gitti. Orada peyzaj resimleri yaptı. 1895te Paris’e dönerek Doğu dilleri ve medeniyetlerini incelemeye başladı. Ecole des Lanqves Orientales’de Arapça ve Hintçe, Ecole Pratiqve des Hautes Etudes’te de Sanskritçe öğrendi. İbnü’l-Fâriz’in tasavvufî kasidelerini şerheden hocası Derenbourg vasıtasıyla İslâm’ı ve İslâm tasavvufunu tanıdı. 1897’de müslüman oldu. 1898’de Budizm’e ilgi duymaya başladı. Hindistan’a giderek orada dokuz ay kaldı. 1902’de Revve Blanche adlı dergide makaleler yayımladı. Linitiation dergisinde “İslâm Hakkında Notlar” başlıklı bir yazı dizisine başladı. fakat tamamlayamadı.
1901’de tanıştığı Enrico İnsabato adında genç bir İtalyan doktorla 1902’de Mısır’a gitti. Doğu ve Batı’yı fikren birbirine yakınlaştırmayı düşünen iki arkadaş burada İl Commercio İtaliano ve İl Convito adlı Arapça-İtalyanca iki gazete çıkardılar. Bu gazetelerden ikincisinde İslâm tasavvufuyla ilgili makale ve tercümeler yayımladı. 1907de Mısır’da Ezher âlimlerinden Mâlikî fakihi ve Şâzelî şeyhi Abdurrahman İllîş (İlleyş) el-Kebîr’e (1349/1930) intisap ederek Abdülhâdî adını aldı. Şeyhi onu halife (mukaddem) tayin etti. Şeyh Ahmed Şerif b. Muhammed es-Senûsî başta olmak üzere önemli kimselerle tanıştı. Senûsî ona İtalyanlar’la münasebetini kesmesini tavsiye etti. 1909’da Paris’e döndü. 1910 sonlarında tanıştığı Rene Gvenon’un (Abdülvâhid Yahya) idare ettiği La Gnose dergisinde 1910-1912 yılları arasında İslâm tasavvufuyla ilgili tercüme ve makaleleri yayımlandı. 1913-1914 yıllarında tekrar Mısır’a gitti. İngilizler tarafından bilinmeyen sebeplerle Mısır’dan çıkarılınca (1915) İspanya’ya gitti. Orada tablolar yaptı. 1 Ekim 1917’de Barselona yakınlarında tren altında kalarak öldü.
Abdülhâdî 1907’den itibaren Avrupa’da İslâm tasavvufu ve İbnü’l-Arabî mütehassısı olarak tanındı. Tasavvufun ve İbnü’l-Arabî ekolünün Batı’da aydınlar seviyesinde tanınmasında önemli rol oynadı. Mutasavvıf-düşünür Rene Guenon onun vasıtasıyla müslüman oldu. Resimlerinde İvan Agveli imzasını kullanan ve İsveç’te modern resim sanatının önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilen Abdülhâdî’nin tabloları Stockholm Millî Müzesi ile Gottenbourg Müzesi’nde sergilenmektedir. Hakkında İsveç dilinde iki eser yayımlanmıştır:
Axel Gouffin. İvan Agveli; Torbar Sâfve. İvan Agveli en Roman om Fribet Stockholm 1976.
1- Le Traite de İ’Ünite dit d’İbn Arabi suivi de l’Epitre sur le Prophete, al-Malamatiyah Eser, Muhammed b. Fazlullah el-Hindfnin et-Tuhfetü’I-mürsele ilen-Nebî, Abdurrahman es-Sülemrnin Melâmetiyye ve Evhadüddîn-i Balyânfnin Rİsâletü’I-ahadiyye adlı risalelerinin tercümelerinden meydana gelmiştir. La Gnose’da yayımlanan (1910-1912) bu risalelerin son ikisi Le Voile d’Isis dergisinde tekrar neşredilmiştir (1933). Abdülhâdî. Risâletü’l-ahadiyye’yı İbnü’l-Arabrnin eseri olarak göstermişse de Michel Chodkievvicz tarafından yapılan yeni tercümesinde BalyânFye ait olduğu tesbit edilmiştir,
2- Les Categories de l’Initiation. İlk olarak Le Gnose’da (1911-1912), daha sonra da Etudes Traditionnel-les’ûe yayımlanan eser, İbnü’l-Arabfnin Tertîbü’t-taşavvuf risalesinin kısmî bir tercümesidir.
Diyanet İslam Ansiklopedisi