Abdülbasıt el-Malati Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ABDÜLBASIT el-MALATİ

Zeynüddîn Abdülbâsıt b. Halil b. Şahin el-Malati (ö. 920/1514) Tarihçi, Hanefî fakihi ve müfessir. 844 (1440) yılında Malatya’da doğdu. Babası Halil Mısır’da vezirlik. Hama, Kudüs, Safed, İskenderiye ve diğer ba­zı yerlerde nâiblik görevlerinde bulun­muştu. Abdülbâsıt gençlik yıllarında tahsilini tamamlamak amacıyla Halep, Dımaşk ve Mağrib’i dolaştıktan sonra Kahire’ye yerleşti. Dımaşk’ta Kazasker Alâ er-Rûmî, Kıvâmüddin ve Hamîdüd-din en-Nu’mânî gibi Hanefî âlimlerin­den, Trablus’ta da Burhan el-Bağdâdi’den ders aldı. Kahire’de ise Necm el-Kırîmı’den Arapça, meânî ve beyan, Şe­ref Yûnus er-Rûmi’den mantık, felsefe ve kelâm, Kâfiyeci’den muhtelif ilimleri okudu; Şümünnî ve İbnü’d-Deyrî gibi fakihlerden icazet aldı. Tıp ve diğer ba­zı ilim dallarında da geniş bilgisi vardı. Bir müddet medreselerde ders verdik­ten sonra müderrislik görevinden ay­rılıp kitap yazmaya başladı. Büyük bir kısmı risale hacminde olan başlıca eser­leri şunlardır:

1- er-Ravzü’l-bösim fî havadisi’l-cumr ve’t-terâcim
2- Neylü’1-emel fî zeyli’d-Düvel. Zehebî’nin Düvelü’l-İslâm adlı eserine yaz­dığı zeyil olup 744-896 (1343-1491) yıl­ları arasında meydana gelen olayları ih­tiva eder.
3- ed-Dürerü’1-vesîm. Kutbüddin Muhammed b. Ahmed el-Kastallâni’nin Teknmü’i-macîşe fî tahrimi’l-haşîşe adlı eserine yazdığı şerhtir.
4- el-Mecma c u’l-müfennen bi’l-muc-cemi’1-mu’anven (biyografi),
5- el-Kavlü’l-menûs fî şerhi’l-Kâmûs  Hacimleri üç ile elli iki varak arasında değişen şu on dört risalesi Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir mecmua içinde yer almaktadır: Ğayetü’s-sûl fî sîreü’r-Resûl ; el-Menfaca fî sirri kevni’1-vuzû mahşûşan bi’1-a’zâ’i’l-erba’a; el-Kavlü’l-cezm fî târihi’I-enbiyâ üli’l-azm, er-Ravzatü’l-murabba’a fî sîreti’l-hulefâ’i’I-erba’a; Nüzhetü’l-esâtîn fî men veliye Mısr mine’s-selâtîn; Mecmû’u’l-bustâni’n-nûrî li-hazreti Mevlâna’s-Sultâni’1-Ğurî; ez-Zehrü’1-maktûf fî mahârici’l-hurûf; el-Ezkârü’1-mühimmât fî mevâzı ‘a ve evköt; el-Kavlü’l-hüş fî tefsîri sureti’I-İhlâş; el-Kavlü’l-meşhûd fî tercihi îeşehhüdi Benî Mescûd; en-Nefehâtü’1-fâ’iha fî tefsîri’l-Fatiha; el-Vuşle fî mes’eleti’i-kıble; Nüzhetü’l-elbâb muhtaşaru A’cebi’I-cucâb; es-Sırru ve’1-hikme fî kevni’l-hamse şalovât mahşûsan bi-hâzihi’l-evkât. Bunların dışında Hanefî fıkhına dair bazı eserlere de şerh yazmıştır.