Abbasilerde İslami İlimler (Hadis) Hakkında Bilgi

Abbasiler Döneminde Hadis
 
Hicrî ikinci yüzyıla girerken Ha­life Ömer b. Abdülazîz tarafından res­men başlatılan hadislerin tedvîn’i ha­reketi ZührFden sonra gelişerek devam etmiş, Abbâsîler’in ilk yıllarından itiba­ren belli başlı İslâm ülkelerinde tasnif faaliyetleri hız kazanmıştır. Bu faaliyet­lerin günümüze ulaşan en eski önem­li ürünü. Medineli Mâlik b. Enes’in el-Muvatta adlı eseridir. Bundan bir müddet önce Ma’mer b. Râşid tarafın­dan Mekke’de meydana getirilen ve tasnif devrinin ilk mahsulü sayılan el-Câmic, Ma’mer’in talebesi Abdürrez-zâk es-San’ânfnin el-Muşannef adlı eserinin içinde günümüze kadar gel­miştir. Ebû Dâvûd et-Tayâlisfnin ei-Müsned’l Ebû Bekir b. Ebü Şeybe’nin el-Muşannefl ihtiva ettiği 40.000’e yakın hadis ile Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i ve Dârimrnin el-Müsned ve­ya daha yaygın söylenişi ile es-Sünen’i, hicrî III. yüzyılın ilk yarısında meydana getirilen en önemli eserlerdir. Bu yüzyı­lın daha çok ikinci yarısında yazılan ve “Kütüb-i Sitte” diye şöhret bulan Buhârî ve Müslim’in el-Câirücuş-şahîh’leri ile İbn Mâce, Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Nesârnin es-Sünen’leri bu sahadaki eserlerin en önemlileri olarak kabul görmüştür. Bu orijinal eserlerden sonra IV. (X.) asırda meydana getirilen hadis kitaplarının belli başlıları, Ebû Ca’fer et-Tahâvi’nin Ma’âni’l-âşâr’ı. İbn Hibbân’ın Şahîh’l Taberânfnin üç Mu’cem’i, Dârekutni’nin es-Sünen’i-dir. Bu asırda meydana getirilen de­ğişik çalışmalardan biri de, Ebû Dâvûd’un es-Sünen”ın şerhetmek maksa­dıyla Ebû Süleyman el-Hattâbrnin kale­me aldığı Me’âlimü’s-Sünen’dir. Bu eser ilk yazılan hadis şerhi olarak bilin­mektedir. V. (XI.) yüzyılın kayda değer iki önemli eseri. Hâkim en-Nİsabûrînin el-Müstedrek’ı ile Beyhakî’nin es-Sünenü’l-kübtâ’sıdır. Sahabenin hal ter­cümesine dair ilk önemli eserlerden biri olan İbn Abdülberr’in el-İstîcâb’ı da bu devirde meydana getirilmiştir. VI. (XII.) yüzyılda başlayan derleme çalışmaları­nın zikre değer bir mahsulü olarak da Hüseyin b. Mes’ud el-Begavî’nin Şerha’s Sünne ve Meşâbîhu’s-Sünne adlı eserlerini zikretmek mümkündür.