Abay Kunanbayev Kimdir, Eserleri, Hayatı, Hakkında Bilgi
Abay Kunanbayev (1845-1904) Kazak şairi, bestekâr, düşünür ve edebiyatçı.
22 Ağustos 1845’te Kazakistan’ın eski Karkaralı ilindeki Şıngıs dağının Kaskabulak yaylasında [şimdiki Semey ili Abay ilçesi Karavıl köyü] doğdu. Asıl adı İbrahim olup Kazaklar’da yaygın olan isim kısaltma âdetinden dolayı Abay şeklinde anılmıştır. Orta Cüz Kazaklan’ndan Argın boyunun Tobıktı koluna mensuptur. Babası KunanbayÖskenbayev varlıklı ve nüfuzlu bir beydi. İlk öğrenimine köyünde başlayan Abay, on yaşına geldiğinde Semey şehrindeki bir medresede din ilimlerinin yanında edebiyat, tarih, matematik, coğrafya gibi modern bilimleri de tahsil etti. Özellikle edebiyata merak sararak Doğu klasiklerini okudu. Nizâmı, Ali Şîr Nevâî, Fuzûlî, Sa’dî-i Şîrâzî ve Hâfız-ı Şîrâzî gibi nazım ustalarının eserleriyle tanıştı. Bu yıllarda şiir de yazmaya başladı. İlk eserleri çoğunlukla aruzla yazdığı aşk şiirlerinden oluşuyordu. Fakat asıl eserlerini Kazak halk edebiyatı türlerinde verdi. Bu arada bir Rus mahalle mektebine devam ederek Rusça öğrendi, ûn üç yaşında iken, hacca gidecek olan babasının yerine boyun idaresini üstlenmesi gerektiğinden öğrenimini bıraktı. Bu yıllarda kendi halkını yakından tanıma fırsatı buldu. Daha sonra idarî işlere ve siyasete karışmaya başladı. 1876-1878 yıllarında Konır Kök-şe adlı biryerin idareciliğine seçildi. Siyasî gücünü yanlış ve haksız uygulamaları durdurmak için kullanmaya çalışan Abay, bu konuda fazla başarı sağlayamadığı gibi adaletsiz yönetimi sebebiyle eleştirdiği babasıyla da anlaşmazlığa düştü. Gördüğü yanlışları şiir yazarak tenkide ve halkı uyarmaya çalıştıysa da şairlik o dönemde Kazak soyluları arasında hakir görülüyordu. Bu yüzden Abay 1886 yılına kadar şiirlerinde takma ad kullandı. Semey’e sürgüne gönderilen Çarlık karşıtı Rus aydınlarından E. R Mihaelis gibi Rus arkadaşlarının ve Saint Petersburg’da bir askerî okulda öğrenim görmekte olan kardeşi Haülolla Öskenbayev’in yardımıyla Rusça’sını ilerletti. Rus edebiyatının önde gelen yazarlarının eserlerini okudu, ayrıca dünya edebiyatı klasiklerinin Rusça çevirilerini okuma imkânı buldu.
Kırk yaşına geldiğinde kendini edebiyata veren Abay 1886’da yazdığı “Jaz” (yaz) adlı şiirinde ilk defa kendi adını kullandı. Bu tarihten sonra kaleme aldığı şiirlerle Kazak halkını uyandırmaya ve ilerletmeye çalıştı. Çağın gerisinde kalan halkı için kaygılanıyor, toplumu değiştirmenin yollarını arıyordu. 189O’lı yıllarda artık halk arasında beğenilen ve fikirlerine güvenilen bir şair olmuştu. Çeşitli yerlerden pek çok kişi Abay’dan istifade etmek üzere yanına gelmeye başladı. Bu şekilde birçok şair ve yazar yetiştirdi. Muka, Magaviya. Akılbay. Kekitay ve Şakerim gibi genç yetenekler Abay’ı kendilerine örnek alarak onun takipçisi oldular. Abay, oğlu Magavi-ya’nın ölümünden kırk gün sonra 6 Temmuz 1904te Semey’de vefat etti. Naaşı Şıngıs dağındaki Jidebay kışlağında kardeşi Ospan’m kabrinin yanına gömüldü.