41.ÇOCUKLUK DÖNEMİ DİNDARLIĞI Dindarlığın Gelişimi

Baldwin Teorisi

Baldwin’in dinî gelişim teorisinin ana teması, bağıldık ve gizem vasıtasıyla Tanrı anlayışının değişmesi ve gelişmesidir. Bu eşzamanlı ve zıt kutuplu
boyutlar, dindarlığı Tanrı karşısında hissedildiği varsayılan olımlu veya olumsuz tutumlardan daha iyi karakterize etmektedir. Dışsal sembollere atfedilen sübjektif manalarla daha somut bir şekilde ilgilenen Baldwin teorisinin evreleri şöyledir:
1.    Evre: Fiziksel kendiliğindenlik: Bebeklerin baskın sosyal ilgileri; bedensel ihtiyaçlar ve kendiliğinden gelişen duygusal bağlanmalara odaklanmıştır. Gizem hissi, evrenin bekçisinin tahminlerin ötesinde olmasıyla (tahayyül edilemezliğiyle) oluşmaktadır.
2.    Evre: Entelektüel (zihinsel) aşama: Çocuklar annelerini veya babalarını bütün problemleri açıklayabilen ve bütün bulmacaları çözebilen bireyler olarak algılamaktadır. Bu evre dinî alana kaydırıldığı zaman, bütün her şeyin nedeni ve düzenleyicisi olan Tanrı’ya bağlanma hissi gelişmeye başlamaktadır.
3.    Evre: Ahlâki aşama: Ahlâki özelliklerin baskın olduğu bu evrede ahlâki norm ve değerlerle ilgili kaygılar gelişmektedir. Bağlılığın dinî manası, ahlâki mükemmelliğe yönlendirme ve rehberlik etme açısından ideal olarak iyi (Kutsal) olan şahsa güvenme deneyimi olarak tecrübe edilen gelişimle beslenmektedir.
4.    Evre: Estetik deneyim: Bu evre, olayların gerçek yüzünün, fikirler ve idealler vasıtasıyla gerçekleştirilen derin düşünmenin ötesine gidebilecek kadar doğrudan algılanmasını içermektedir. Bu algı vasıtasıyla 3. evrede algılanan sıradan çelişkinin üstesinden gelmenin mümkün olduğu bu evre mistik izler taşımaktadır.
Harms Teorisi
Tanrı konusundaki düşüncelerini belirlemek amacıyla yaşları 3 ile 18 arasında değişen 5000’den fazla çocuk üzerinde bir araştırma yapan Harms’ın teklif ettiği teorinin aşamaları şöyledir:
1.    Peri masalları evresi: (3-6 yaş): Diğer evrelere kıyasla daha tekdüze olan bu evrede Tanrı’yla ilgili düşünceler; devler, konuşan hayvanlar, hayaletler, kanatlı melekler ve Noel Babayla ilgili hikâyeler seviyesinde algılanmaktadır. Bu evre çocukları Tanrı’yı bir kral, bütün çocukların babası, bulutların üstünde bir evde yaşayan, bulutları yapan veya bir hayvan formunda uzayda yüzen bir bulut şeklinde resmetmiş ve tasvir etmiştir. Bu evrede çocuklar Tanrı ile peri masalı karakterleri arasında çok az farklılık görebilmektedir.
2.    Gerçekçi evre: (7-12 yaş): Bu evrede çocuklar, dinî kavramları somutlaştırma eğilimindedirler. Tanrı ve melekler, gerçek insanlar olarak düşünülmektedir. Onlar insanüstüdürler ancak eski Yunan Tanrılarında olduğu gibi dünyada meydana gelen olaylardan etkilenmektedirler. Tasvirlerinde daha gerçekçi olan ve kurumsal dine uyum sağlamada daha yetenekli hale gelen bu evre çocukları için dinî semboller bir mânâ kazanmaya başlamaktadır.
3.    Bireysel evre: (13-18 yaş): Tanrı’ya karşı, kişiden kişiye değişen son derece farklı kavramlaştırmalarla sonuçlanan ve daha bireyselleşmiş bir yaklaşım sergilenen bu evre, büyük oranda çeşitlilik ile karakterize edilmekte ve üç kategoriye ayrılmaktadır. Bunlardan bir grup, geleneksel dinî fikirler edinmekte ve gruplarının temel dinî çizgisine bağlı kalmaktadır. İkinci grup daha mistiktir. Üçüncü grup ise dini, dinlerin sembolleri ve tecrübe etmedikleri halde hakkında bilgi sahibi oldukları yabancıların, ilkel kültürlerin veya eskilerin dinleri olarak düşündükleri kültler vasıtasıyla ifade etmektedir.

Elkind Teorisi